In deze interviewreeks brengen we boeren en tuinders van onze 5 lidorganisaties in beeld. Te beginnen met de Biodynamische Vereniging! In Nederland en Vlaanderen zijn 165 landbouwbedrijven met het biologisch-dynamische keurmerk Demeter. Sinds de oprichting in 1937 werken boeren én consumenten aan landbouw in samenhang met alles wat leeft.
Fruitteler Willemien Brouwer (26) begint dit voorjaar aan haar vierde seizoen op Fruitweelde, een biologisch-dynamische (BD) fruittuinderij van 3.7 hectare in Ingen (Gelderland). De eerste knoppen lopen uit en de struiken beginnen bloesem te dragen. “Mijn bedrijf is een plek waar de bodem gezond is en mensen tot bloei kunnen komen.”
Doorgroeien
Op het bedrijf worden rode bessen, bramen, kruisbessen en frambozen verbouwd. Verder wordt er geëxperimenteerd met kiwibessen en roze bessen, ook wel champagne bessen genoemd. De producten worden geleverd aan de bekende biologische groothandels Odin en Udea en aan wat kleinere biologische winkels in de buurt. De vorige eigenaar begon het bedrijf in 2010 op een gangbaar maisveld en werkte tien jaar lang aan een succesvol fruitteelt bedrijf waar op bd-wijze wordt geboerd. Daarnaast staat de biodiversiteit centraal op het bedrijf: “we hebben bijenkasten en metselbijtjes, we maaien nauwelijks, en vorig jaar is er een bever, ijsvogel en ringslang gespot”, vertelt Willemien.
Vijf jaar geleden draaide Willemien voor het eerst een seizoen mee om vervolgens de boerderij over te nemen. In de jaren daarvoor werkte ze op een vergelijkbaar bd-fruitteelt bedrijf in Nederland, gelegen in de provincie Zeeland. Als tiener begon ze daar een zomerbaantje en zeven zomers lang bleef ze daar werken. “Hoewel daar veel te leren viel, wilde ik uiteindelijk ook doorgroeien en toen werd de overname van Fruitweelde mij aangeboden.” Willemien is nu de eigenaar van de boerderij, maar er zitten nog twee andere bd-boeren van andere bedrijven in de vennootschap voor kennis en ondersteuning. “Met vragen kan ik altijd bellen.”
Bodem
In de lente en zomer draait het fruitteeltbedrijf volop met werknemers en stagiaires met verschillende achtergronden. In de winter is Willemien alleen, maar ze oriënteert zich wel op vaste krachten, omdat het werk vrij zwaar kan zijn. Zelf heeft ze geen opleiding gedaan in het vakgebied. “Ik heb Warmonderhof [praktijkopleiding voor bd-boeren] wel overwogen, maar vroeg me steeds af hoeveel het zou toevoegen. Ik heb zelf al jaren praktijkervaring. Misschien dat ik op een gegeven moment de deeltijdopleiding nog overweeg. Over de bodem en antroposofie zou ik nog wel meer willen leren.”
Willemien heeft zelf op de vrije school gezeten en kent de antroposofie en bd-landbouw van huis uit. “De bd-landbouw was voor mij lang een gevoel dat niet zo concreet was, later kreeg dat meer vorm. Nu betekent het voor mij om goed te zijn voor de aarde, om te werken naar wat de grond nodig heeft. Ook is de sfeer op het bedrijf erg belangrijk. Bd-boeren is voor mij de samenwerking met zowel de grond en de mensen, met de bodem en het bedrijf.”
Diversiteit van boeren
Willemien is zich bewust van de beeldvorming van haar beroep. “Laatst had ik een klas op bezoek en de leerlingen spraken achteraf hun verbazing uit. Ze zagen mij werken in de modder en regen terwijl ze kruidenthee in een houten hutje hadden verwacht. Maar bd-boeren is hard werken, voor de natuur en aarde.” Ook loopt Willemien er tegenaan dat er vaak in de samenleving te algemeen wordt gedacht over boeren. “Er is veel meer diversiteit, dan ‘de boer’. Ik voel me met veel boeren helemaal niet verbonden.”
“Er is veel meer diversiteit, dan ‘de boer’. Ik voel me met veel boeren helemaal niet verbonden.”
Als jonge ondernemer merkt Willemien dat mensen veel interesse tonen. “Ik merk dat mensen vaker naar me luisteren en me aanmoedigen. Het doet veel om terug te horen dat ik anderen inspireer.” Omdat ze jong en beginnend is, bieden mensen veel hulp aan en stellen ze veel vragen over haar ervaringen. Ze vindt het leuk om te vertellen wat ze belangrijk vindt en probeert zo in haar omgeving op een laagdrempelige manier haar verhaal te vertellen. Dankzij Stichting BD Grondbeheer heeft ze zich hier kunnen vestigen. Dit is een organisatie die met donaties en obligaties landbouwgrond vrij maakt en verpacht aan tuinders en boeren. Destijds heeft deze stichting zich ontfermt over de grond van Fruitweelde. “Dit is een hele fijne constructie, zo krijgen jonge ondernemers een kans om te boeren”, vertelt Willemien.
Prijsspelletjes
Hoewel de jonge boerin zich erg bewust is van de complexe vraagstukken rondom landbouw in de samenleving, focust ze zich niet zo op zich politiek uitspreken: “ik draag bij door te boeren. Ik ben niet die persoon die zich luid en fel uitspreekt, ik laat liever zien hoe het ook kan.” Hoewel Willemien relatief veel autonomie en vrijheid ervaart in haar visie en bedrijfsvoering, voelt ze wel de gevolgen van de markt en industrie. “Verschillende licenties op fruitrassen maken alles duurder, soms moeten we twee keer zoveel betalen voor een bepaald ras”. Ook groothandels hebben harde eisen, maar dat is ook belangrijke voor het waarborgen van de kwaliteit, benadrukt Willemien. “We krijgen soms berichtjes van klanten dat onze producten zo duur zijn, maar dit gaat ook over een grote marge voor de groothandels. Er zouden geen prijsspelletjes op de markt moeten zijn, wij als boeren geven de eerlijke prijs aan en vragen wat we nodig hebben.”
“Er zouden geen prijsspelletjes op de markt moeten zijn, wij als boeren geven de eerlijke prijs aan en vragen wat we nodig hebben.”
Biodiversiteit of gif eten
Willemien beaamt dat het een uitdaging is om biologisch te gaan boeren in de fruitteelt in Nederland. “Ik ken de verhalen van boeren die omschakelfruit moeilijk kunnen afzetten en er zijn hoge kosten mee verbonden. Maar het is zo belangrijk om boeren te stimuleren om niet te spuiten en hun biodiversiteit op orde te krijgen. Om de natuur zijn gang laten gaan is weinig voor nodig. Ik zou het mooi vinden om te zien dat meer boeren dat integreren.” De jonge boerin kan het niet goed begrijpen: “Uiteindelijk eet je zelf ook het gif dat je op je gewas spuit. Wil je dan niet liever iets extra betalen voor een kracht meer op je bedrijf?”, vraagt ze zich hardop af. “Soms opperen stagiaires om te spuiten als er een plaag is, dan wil ik laten zien dat je het met natuurlijke vijanden en biodiversiteit ook kan oplossen.”
Ook deze teler heeft last van het natte voorjaar. “Het is moeilijk om met machines het veld op te komen en juist nu moet ik kappen over de struiken gaan plaatsen tegen de regen om schimmels te voorkomen.” Terwijl Willemien hoopt op een drogere periode denkt ze na over de plannen voor de toekomst. Misschien dat er in de toekomst ruimte is om een vaste kracht erbij te nemen. Ze is in ieder geval vastberaden om een mooi bedrijf voort te zetten. “Ik heb een sterke intrinsieke drive, ik wil iets goeds doen voor de aarde. Ik wil eerlijk en gezond voedsel produceren op een plek waar mensen kunnen werken en tot bloei kunnen komen.”
Tekst: Lotte Opdam
Beeld: Saskia van Gelderen
